अमरावती जिल्ह्याचा इतिहास आणि संपूर्ण माहिती

Amravati District Information In Marathi

महाराष्ट्रातल्या विदर्भामधे असलेला अमरावती हा जिल्हा अतिशय विस्तीर्ण पसरलेला असुन याला ’अंबानगरी’ म्हणुन देखील ओळख आहे. पुराण काळापासुनचा इतिहास या जिल्हयाला आहे भगवान श्रीकृष्णाने रूक्मीणीला याच नगरीतुन पळवुन नेउन तिच्यासोबत विवाह केल्याचे सांगितले जाते.

अमरावती जिल्ह्याचा इतिहास आणि संपूर्ण माहिती – Amravati District Information In Marathi

अमरावतीचे जुने नाव “उदंब्रावती” असे आहे पुढे अपभ्रंश होउन ’उम्ब्रवती’ आणि त्यानंतर “अमरावती”असे झाले. अमरावतीचे नाव इथे असलेल्या प्राचीन अंबादेवी मंदीरामुळे पडले आहे.

अमरावतीच्या प्राचीन अस्तित्वाबद्दल जैनांचे भगवान आदिनाथ ऋषभनाथ यांच्या इतिहासातुन माहीती सापडते. त्यांच्या नक्काशीदार शिलालेखात असलेल्या उल्लेखानुसार या मुर्त्या 1097 मधे स्थापीत करण्यात आल्या. गोविंद महाप्रभुंनी 13 व्या शतकात अमरावतीला भेट दिली. असा प्राचीन इतिहास असलेला हा जिल्हा!

अमरावती जिल्हयातील तालुके – Amravati District Taluka List

अमरावती जिल्हयात एकुण 14 तालुके आहेत

1) अमरावती

2) अचलपुर

3) वरूड

4) चांदुर बाजार

5) धारणी

6) मोर्शी

7) दर्यापुर

8) अंजनगाव सुर्जी

9) धामणगाव रेल्वे

10) नांदगाव खंडेश्वर

11) चिखलदरा

12) भातकुली

13) तिवसा

14) चांदुर रेल्वे

अमरावती जिल्हयाविषयी उपयुक्त माहिती – Amravati District Information

लोकसंख्या (Amravati District Population) 28,88,445
क्षेत्रफळ (Amravati District Area) 12,235 वर्ग कि.मी.
नागपुर शहरापासुन अंतर 152 कि.मी. आणि मुंबईपासुन अंतर 663 कि.मी.
राष्ट्रीय महामार्ग 6 हा बडने.यातुन गेला आहे इथुन अमरावती 15 कि.मी. आहे
साक्षरतेचा दर 93.03%
मुख्य पिक कापुस असुन आता सोयाबीन हे एक लोकप्रीय पीक झाले आहे, याशिवाय वरूड, मोर्शी, चांदुर बाजार, अचलपुर भागात संत्र्याचे उत्पन्न मोठया प्रमाणात घेतले जात आहे. अंजनगाव सुर्जी आणि अचलपुर मधे केळी आणि खाण्याच्या पानाची मोठया प्रमाणात लागवड केली जाते.
चिखलदरा तालुक्यात सफेद मुसळी आणि चेरीचे यशस्वी उत्पादन घेतल्या जाते.
अमरावती जिल्हा पर्यटनाच्या दृष्टीने अतिशय महत्वाचा जिल्हा आहे.
विदर्भातील थंड हवेचे चिखलदरा हे पर्यटनस्थळ याच जिल्हयात असल्याने दुरदुरून पर्यटक येथे येत असतात.
मेळघाट व्याघ्रप्रकल्प देखील याच अमरावती जिल्हयात आहे.
भारतातील सर्वात मोठे क्रिडा संस्थान ’हनुमान व्यायाम प्रसारक मंडळ’ अमरावतीत असुन त्यामुळे अमरावतीला एक वेगळा दर्जा प्राप्त झाला आहे.

अमरावती जिल्हयातील महत्वपुर्ण व्यक्तीमत्व – Famous Personalities Of Amravati

संत गाडगे महाराज (थोर समाजसुधारक)
राष्ट्रसंत तुकडोजी महाराज
डॉ. पंजाबराव देशमुख (समाज सुधारक, शिक्षण महर्षी, केंद्रीय कृषी मंत्री)
प्रतिभाताई पाटील (प्रथम महिला राष्ट्रपती)
डॉ. आबासाहेब खेडकर (महाराष्ट्र प्रदेश कॉग्रेस कमेटी चे पहिले राष्ट्रपती)
सुरेश भट (कवी, मराठी गझल सम्राट)
हेमंत कानिटकर (क्रिकेटर)
मोहन देशमुख (अभिनेता)

पर्यटनस्थळं – Amravati Tourism Places

चिखलदरा – Chikhaldara

कॉफी चा सुगंध नाकात दरवळायला लागला की समजायचं चिखलदरा जवळ आलं. चिखलद.यातल्या पहाडी भागात कॉफीचे उत्पादन घेतले जाते. अमरावती पासुन 85 कि.मी. अंतरावर असलेले विदर्भातील एकमेव थंड हवेचे ठिकाण म्हणुन चिखलदरा खुप प्रसिध्द आहे.

1118 मीटर उंचीवर असलेल्या चिखलद.याला पहायला लांबलांबुन पर्यटक येत असतात. विदर्भात उन्हाळा मोठया प्रमाणात असल्याने चिखलदरा या ठिकाणी उन्हाळयाच्या दिवसांमधे खुप गर्दी असते. शालेय आणि महाविद्यालयीन सहली इथे येउन सुट्टयांचा आनंद उपभोगतात.

भिमकुंड, वैराट देवी, सनसेट पॉइंट, बिर डॅम, पंचबोल पॉइंट, कालापानी डॅम, महादेव मंदीर, सिमाडोह व्याघ्र प्रकल्प, हरिकेन पॉइंट, मोझरी पॉइंट, प्राॅस्पेक्ट पॉइंट, देवी पॉइंट, गोराघाट, शक्करदरी, सरकारी गार्डन, म्युझीयम, धबधबा, धारखुरा, बकादरी, पंचधारा धबधबा, गाविलगड किल्ला, अशी अनेक ठिकाणं चिखलद.याला आल्यावर तुम्हाला अनुभवता येतील.

विदेशी वन्यजीवांचे देखील इथे वास्तव्य पहायला मिळते.

Best Time To Visit Chikhaldara

जुलै ते फेब्रुवारी हा इथे येण्याकरता उत्तम काळ आहे.

How To Reach Chikhaldara

जवळचे विमानतळ नागपुर असुन. राज्यपरीवहन महामंडळाच्या बसेस, आणि खाजगी वाहनाने देखील इथे पोहोचता येईल.

मेळघाट व्याघ्र प्रकल्प – Melghat

उंचच उंच पर्वतरांगांमधे पसरलेला मेळघाट व्याघ्र प्रकल्प अनुभवणे म्हणजे एक अविस्मरणीय सहल आहे. कोरकु आदिवासींचे वास्तव्य असलेल्या या भागात इतर समाजाचेही लोक राहातात.

वाघ, बिबळे, रानगवे, सांबर, भेकर, रानडुकर, माकड, चितळ, नीलगायी, चैसिंगा, अस्वल, भुईअस्वल, रानमांजर, तरस, कोल्हे, लांडगे, ससे, हे प्राणी पहायला मिळतात शिवाय कृष्णमृग, उडत्या खारी, मोर, रानकोंबडया, राखी बगळा, भुर बगळा, करकोचे, बदक, ससाणे, पारवे बुलबुल असे अनेक पक्षी देखील पहायला मिळतात.

पक्ष्यांचे संगीत आणि वाघांच्या डरकाळयांनी पर्यटकांना वेगळीच अनुभुती अनुभवायला मिळते. हा भारतातील सर्वात मोठया व्याघ्रप्रकल्पांपैकी एक असुन 1914 साली अस्तित्वात आला.

नागपुर पासुन याचे अंतर 240 कि.मी. एवढे असुन बडनेरा रेल्वे स्थानकापासुन 110 कि.मी. वर आहे. परतवाडा ते धारणी व बरहाणपुर अशी बससेवा उपलब्ध आहे.

अमरावतीची अंबादेवी – Ambadevi Temple Amravati

अमरावतीकरांच्या हृदयात विराजमान झालेली विदर्भवासीयांचे श्रध्दास्थान असलेली अमरावतीची अंबादेवी भक्तांकरता अतिप्रीय असे श्रध्दास्थान असुन सर्वदुर या देवीची ख्याती आहे. भगवान श्रीकृष्णाने याच ठिकाणी अंबादेवीच्या दर्शनाला आलेल्या रूक्मीणीचे अपहरण करून तिच्याशी विवाह केला. मंदीर अतिप्राचीन असुन 12 ही महिने या देविच्या दर्शनाला भाविकांची गर्दी असते. अंबादेवीच्या मंदीरा शिवाय एकविरा देवीचे देखील मंदीर इथे आहे त्या व्यतिरीक्त गणपती, महादेव पार्वती, लक्ष्मी नारायणाच्या देखील आकर्षक मुर्ती इथे विराजमान आहेत.

नवरात्रात मंदीराला आकर्षक रोषणाई केली जाते. लग्न ठरल्यानंतर या देवीचे दर्शन शुभ मानले जाते.

रेल्वे, बसेस, आणि खाजगी वाहनाने देखील अमरावतीला पोहोचुन देवीचे दर्शन घेणे सहज शक्य आहे.

गुरूकुंज आश्रम मोझरी – Gurukunj Ashram Mozari

राष्ट्रीय महामार्ग क्रमांक 6 वर अमरावतीपासुन 35 कि.मी. अंतरावर राष्ट्रसंत तुकडोजी महाराजांचे समाधीस्थान म्हणजे मोझरी येथील गुरूकुंज आश्रम होय. समाजात रचनात्मक परिवर्तन आणण्याकरता आयोजित वेगवेगळया कार्यक्रमांमधे सहभागी होण्याकरता बरेचजण मोझरी इथे येत असतात.

संत गाडगेबाबा, राष्ट्रसंत तुकडोजी महाराज यांनी समाजातील अंधश्रध्दा दुर करण्याकरता अथक परिश्रम घेतले. अंधश्रध्देच्या जोखडातुन समाजाला बाहेर काढण्याकरता आपले आयुष्य वेचले अश्या राष्ट्रसंताचे विचार जाणुन घेण्याकरता एकदा मोझरी ला अवश्य भेट द्यायला हवी. राष्ट्रीय महामार्गाला लागुन असल्याने मोझरी ला राज्य परीवहन महामंडळाच्या बसने, किंवा कोणत्याही खाजगी वाहनाने आपण येउ शकता.

हनुमान व्यायाम प्रसारक मंडळ – Hanuman Vyayam Prasarak Mandal

हनुमान व्यायाम प्रसारक मंडळ अमरावती मधले एक लोकप्रीय क्रीडा प्रशिक्षण केंद्र आहे. शारीरिक शिक्षणाकरता हे भारतातील एक प्रमुख संस्थान असुन अनेक खेळांच्या प्रशिक्षणाकरता विदयार्थी इथे येत असतात. 1914 च्या सुमारास याची स्थापना झाली असुन सुरूवातीला याला हनुमान आखाडा असे संबोधण्यात येत होते. अनेक राजकिय नेत्यांनी आणि स्वातंत्र्य सैनिकांनी एचवीपीएम ला आजवर भेटी दिल्या आहेत, भुमीगत असतांना चंद्रशेखर आझाद यांनी देखील काही काळ इथं वास्तव्य केलं होतं.

हाॅकी, शुटिंग, बाॅक्सींग, फुटबाॅल, बास्केटबाॅल, हाॅलीबाॅल, हाॅर्स रायडिंग, स्विमींग, हॅंड बाॅल अश्या अनेक खेळांचे प्रशिक्षण इथे दिले जाते.

मुक्तागिरी – Muktagiri

सौंदर्याने नटलेले धार्मीक स्थळ मुक्तागिरी जैनांचे पवित्र ठिकाण आहे. या ठिकाणी आजही केशराचा आणि चंदनाचा पाउस पडतो अशी मान्यता आहे. दिगंबर जैन संप्रदायाची एकुण 52 मंदीर निसर्गाच्या सान्निध्यात स्थापीत करण्यात आली आहेत. या ठिकाणच्या सर्व मुर्ती शिल्पकलेचा उत्तम नमुना आहेत.

मनाला सुख शांतीची अनुभुती देणारे हे ठिकाण पहाण्याकरता हजारो श्रध्दाळु आणि पर्यटक इथे येत असतात. सुमारे साडे तिन करोड मुनीराजांना इथुन आजवर मोक्षाची प्राप्ती झाली आहे. 250 फुट उंच धबधबा सर्वांना आपल्याकडे आकर्षीत करतो आणि निसर्गसौंदर्यात आणखीनच भर घालतो या सर्व मंदीरांच्या दर्शनाकरता तुम्हाला जवळपास 350 पाय.या चढाव्या आणि उतराव्या लागतात.

इथले निसर्गसौंदर्य, शांत वातावरण अनुभवण्याकरता आपण जरूर मुक्तागिरीला भेट द्यायलाच हवी. अमरावतीपासुन मुक्तागिरी चे अंतर 66 कि.मी. एवढे आहे.

सालबर्डी – Salbardi

नैसर्गिक निसर्गसंपदेने नटलेले सालबर्डी हे ठिकाण मोर्शी तालुक्यात असुन द.या खो.यांनी वेढलेले हे ठिकाण पाहाण्याकरता शेकडो पर्यटक या ठिकाणी भेट देतात. मोठमोठया दगडांमधुन वाहणारी नदी, 100 मीटर लांब गुफे मधे असलेले शिवमंदीर, निसर्गानं भरभरून केलेली लयलुट यामुळे इथे आल्यानंतर या ठिकाणावरून परत जाण्याची ईच्छाच होत नाही.

श्रावण महिन्यात आणि महाशिवरात्रीला या ठिकाणी महादेवाच्या दर्शनाकरता गर्दी होते. या ठिकाणी पावसाळयात आणि हिवाळयात भेट देणे योग्य ठरेल. मोर्शी पासुन सालबर्डी जवळपास 17 कि.मी. वर आहे.

आणखी वाचा:

लक्ष्य दया: तुमच्या जवळ अमरावती जिल्ह्याबद्दल आणखी माहिती असेल तर कमेन्ट मधे जरुर टाका आवडल्यास आम्ही जरुर ते या लेखात Update करू… धन्यवाद्