संत जनाबाई यांची माहिती

Sant Janabai Information in Marathi

संत जनाबाई या संत नामदेवांच्या काळातील वारकरी संप्रदायातील संत कवयित्री. जनाबाईंचा जन्माचा ठोस काळ जरी माहित नसला तरी देखील अंदाज त्यांचा जन्म हा 1258 काळातील असल्याचे काही पुरावे आढळुन येतात.

जनाबाईंचे गाव परभणी जिल्हयातील गोदावरीच्या तिरावरचे गंगाखेड. वडिलांचे नाव दमा आणि आईचे नाव करूंड. वडिल विठ्ठल भक्तं तर आईदेखील भगवद्भक्त असल्याने लहानपणापासुन जनाबाईंवर परमात्म्याविषयी त्याच्या भक्तिविषयी गोडी निर्माण झाली.

“माझ्या वडिलांचे दैवत। तो हा पंढरीनाथ।।”

या जनाबाईंच्या अभंगातील ओळींवरून त्यांचे वडिल विठ्ठलभक्त होते असे लक्षात येते. ते उभयता दरवर्षी पंढरीची वारी करत होते.

संत जनाबाई यांची माहिती – Sant Janabai Information in Marathi

संत कवयित्री म्हणुन महाराष्ट्राच्या हृदयात जनाबाईंच्या अभंगातील ओव्या कोरल्या गेल्या आहेत आजही ग्रामिण भागातील महिला जात्यावर दळण दळतांना जनाबाईंच्या ओव्या गुणगुणतांना आपल्याला दिसुन येतात.

जनाबाईंच्या वडिलांनी त्यांना काम करण्याकरता दामाशेट शिंपी या नामदेवांच्या वडिलांकडे पाठविले. जनाबाईंच्या लाघवी आणि देवभक्त स्वभावामुळे त्या लवकरच नामदेवांच्या कुटुंबातील एक सदस्य झाल्या. नामयाची दासी असं स्वतःला म्हणुन घेत असतांना त्यांना आनंद व्हायचा.

संत नामदेवांच्या घरात वावरतांना जनाबाईंचे विश्व तरी केवढे असणार? अंगण, तुळशीवृंदावन शेण गौऱ्या वेचायाची जागा, कोठार, माजघर. या शब्दांचा उल्लेख जनाबाईंच्या ओव्यांमधुन आपल्याला होतांना दिसतो. या रोज गाठ पडणाऱ्या गोष्टींमधे तीला परमेश्वर दिसतो, भेटतो यातच ती भगवंताला शोधते.

प्रत्येक गोष्टीत भगवंत दिसावा एवढे तिचे मनाचे चःक्षु विशाल झालेले आपल्याला दिसतात हा निर्वीकार भाव जनाबाईंचे व्यक्तिमत्व कितीतरी उंचीवर नेऊन ठेवतो.

संत नामदेव हे विठ्ठल भक्त असल्यामुळे जनाबाईंनाही विठ्ठलाच्या भक्तिविषयी गोडी निर्माण झाली. कोणतही काम करत असतांना त्या सतत परमेश्वराच्या नावात तल्लीन राहात असत काम करतांना त्या नामात एवढया तल्लीन होउन जात असत की ते कार्य त्यांच्याकरता देवाचं कार्य होऊन जात असे.

विठ्ठल भक्तित त्या ईतक्या तल्लीन होउन जात असत की प्रत्यक्ष विठ्ठल त्यांना कामात सहाय्य करत असे.

“झाडलोट करी जनी। केर भरी चक्रपाणी।।
पाटी घेऊनियां शिरी। नेऊनियां टाकी दुरी।।
ऐसा भक्तिसी भुलला। नीच कामें करूं लागला।।
जनी म्हणे विठोबाला। काय उतराई होंऊ तुला।।”

जनाबाई म्हणतात मी झाडलोट केली तर माझा श्रीहरी केर ऊचलतो दुरू जाऊन फेकुन देतो माझ्या भक्तिला माझा विठ्ठल असा भुलला की माझी सगळी कार्ये तो करू लागला. याची परतफेड मी कशी आणि कोणत्या प्रकारे करणार आहे? विठ्ठला मी तुला कशी उतराई होऊ?

त्यांना संत संग हा नामदेवांमुळे लाभला. श्री संत ज्ञानदेव… संत विसोबा खेचर… संत नामदेव… संत जनाबाई अशी ही गुरू परंपरा आपल्याला पहायला मिळते.

संत ज्ञानेश्वरांच्या काळातील सर्व संतांना जनाबाईंनी प्रत्यक्ष पाहिलेलं आहे. संत ज्ञानदेवाविषयी त्यांची भक्ति अनन्यसाधारण अशीच घरातील प्रत्येक कार्य जसे शेण काढणे, गवऱ्या वेचणे हे करत असतांना जनाबाईंचे नामस्मरण अव्याहत सुरू असायचे. “परलोकीचे तारू। म्हणे माझा ज्ञानेश्वरू” असं त्या ज्ञानेश्वरांकरीता म्हणतात.

संत नामदेव हे जनाबाईंचे पारमार्थिक गुरू! त्यांच्या सहवासामुळेचे जनाबाईंना संत संग घडला होता. जनाबाईंच्या नावावर असलेले जवळजवळ 350 अभंग सकल संत गाथा या ग्रंथात समाविष्ट झाले आहेत. संत एकनाथ महाराज यांचे नातु महाकवी मुक्तेश्वरांना जनाबाईंच्या थाळीपाक आणि द्रौपदी स्वयंवर या अभंगांमुळे स्फूर्ति मिळाली होती.

बालक्रिडा, प्रल्हादचरित्र, कृष्णजन्म, थाळीपाक या विषयांवर जनाबाईंचे अभंग आपल्याला दिसतात. हरिश्चंद्राख्यान या आख्यानरचना सुध्दा संत जनाबाईंनी केलेल्या आहेत.

संत जनाबाईंना आत्मज्ञानाचा साक्षात्कार होण्यापुर्वीच त्या निर्विकार झाल्या होत्या ऐहिक आणि लौकिक भावना विसरून त्या विठ्ठला चरणी लीन झाल्या आहेत ज्येष्ठ अभ्यासक रा.चिं ढेरे यांनी जनाबाईंचे काव्य वाचल्यानंतर एके ठिकाणी असे म्हंटले आहे की जनाबाईंच्या काव्यामधुन त्यागी वृत्ती, सहनशिलता, वात्सल्य, त्यागी वृत्ती, कोमल ऋजुता, समर्पणाची वृत्ती, स्त्रीच्या भावना उत्कटपणे दिसुन येतात.

“एक ना, अवघे सार। वरकड अवघड ते असार।
नाम फुकट चोखट। नाम घेता न ये वीट।।”

संत जनाबाईंच्या अभंगातील भाषा ही सर्वसामान्यांना अगदी सहज समजेल उमजेल अशीच आहे त्यांच्या रचना हृदयाचा ठाव घेतात. नामदेव गाथेत सुध्दा जनाबाईंचे बरेच अभंग आपल्याला आढळतात.

पंढरपुर या तिर्थक्षेत्री विठ्ठलाच्या महाव्दारी जनाबाई शके 1272 रोजी आषाढ कृष्ण त्रयोदशी ला समाधिस्थ झाल्या. पांडुरंगाच्या चरणी लीन झाल्या…..

नक्की वाचा:

• संत बहिणाबाईं यांचे जीवन चरित्र
• संत मुक्ताबाई यांची माहिती
• संत मिराबाई बद्दल माहिती
• संत कान्होपात्रा यांची संपूर्ण माहिती

लक्ष्य दया: तुमच्या जवळ संत जनाबाई बद्दल आणखी माहिती असेल तर कमेन्ट मधे जरुर टाका आवडल्यास आम्ही जरुर ते या लेखात Update करू… धन्यवाद्

Please: आम्हाला आशा आहे की हा संत जनाबाई यांची माहिती – Sant Janabai Information in Marathi तुम्हाला आवडला असेलच…. जर खरच आवडले असतील तर मग Facebook वर तुमच्या मित्र – मैत्रिणीला Share करायला विसरु नका… आणि majhimarathi.com चे Facebook page लाइक करायला सुधा.